اعتراض در بن‌بست؟ | میکرو مستندی درباره اصل ۲۷ قانون اساسی

با حمایت از آزاد، به مستقل، رایگان و پایداری برنامه‌ها کمک کنید.

حمایت ارزی:
https://www.buymeacoffee.com/azad.im

حمایت ریالی:
http://zarinp.al/azadfekrischool252

۱ مهرماه ۱۳۵۸ مجلس خبرگان# قانون_اساسی به مساله تشکیل تجمعات سیاسی پرداخت. #سید_محمد_بهشتی، متن پیشنهادی را قرائت کرد: «تشكيل اجتماعات و راهپيمايي آزاد است، مقررات مربوط به نظم راهپيمايي و اجتماع در خيابان‏‌ها و ميدان‌‏های عمومی به موجب قانون معين مي‌‏شود.»
اما از همان ابتدا عده‌ای اصرار داشتند که نباید این اصل به اینگونه تصویب شود.
یزدی اعتراض کرد و گفت: «بر حسب اين اصل محافل #بهائيت به صورت آزاد در همه جا مي‌‏تواند تشكيل بشود.»
طاهری خرم آبادی نیز معتقد بود: «بايد اينجا يک كلمه‌‏اي باشد كه دولت بتواند در مواردي جلويش را بگيرد.»
بشارت اما نظر دیگری داشت. او گفت: «با اين مسائل جلوی راهپيمایی گرفته نشود؛ چون اينها خاصيتش براي كشور اين است كه دردها و ناراحتي‌‏هايشان‏ را مي‏‌گويند شايد بسياري از مشكلات را در اين راهپيمايي‏‌ها درک كنيم. مسأله غيرمسلح بودن هم بايد به يك صورتي در بيايد.»
جوادی آملی طور دیگری به بحث ورود کرد و این بحث را بی فائده دانست؛ چون در اصل دیگری تصویب شده بود: «احزاب، جمعيت‌‏ها، انجمن‌‏هاي سياسي و صنفي وقتي آزادند كه اصول استقلال، آزادي و حاكميت و وحدت ملي و اساس #جمهوری_اسلامي را نقض نكنند، به اسلام آسيب نرسانند.» بهشتی نیز تحلیل او را تایید می‌کند.
نکته جالب آنکه سبحانی می‌پرسد چرا در متن کلمه «مسالمت‌آمیز» حذف شده؟ بهشتی پاسخ می‌دهد: «اين «مسالمت‌‏آميز» به قدري كشدار است كه قابل كنترل نيست.»
این مذاکرات به اینجا ختم نشد و اختلاف نظرات ادامه پیدا کرد. برخی از نمایندگان معتقد بودند باید این مطلب به عنوان یک اصل مترقی در قانون اساسی باشد و قید و بند زدن به آن، این اصل را بی‌خاصیت می‌کند.
وقتی به مشروح مذاکرات قانون اساسی نگاه می‌کنیم، دو نفر از نمایندگان به قیودی که به هر اصل ضمیمه می‌شده، حساسیت بالایی داشتند؛ رحمت الله مقدم مراغه‌ای و ابوالحسن #بنی_صدر.
#مقدم_مراغه‌ای در یکی از جلسات می‌گوید: «ما هر اصلي را در اينجا مي‏‌گوييم يک مستثنياتي دنبال آن مي‌‏آوريم كه خود اصل در اين مستثنيات غرق مي‌‏شود و از بين مي‌‏رود و حال اين‏كه حقيقت اين است كه اين اصل و اصول ديگر قانون اساسي، مثل نبض مريض مي‏‌ماند اگر بخواهد، نبض يک #جامعه و نبض ايران را بگيرند مي‌‏بينند كه اين اصول چطور شده...»
ابوالحسن بنی صدر نیز در کلام مشابهی با اشاره به برخی کلماتی که امکان تفاسیر موسع دارند، می‌گوید: «اين متني كه شما نوشتيد اگر آدم معصوم باشد، خوب از آن استفاده مي‌‏كند ولي اگر خداي نكرده يک ذره تمايلات استبدادي داشته باشد اين اصل كافي است كه يک خفقان كامل در ايران برقرار كند.»
مشابه این بحث در آزادی تجمع‌ها نیز پیش آمد و بنی صدر ابتدا به کلام آیت الله خمینی اشاره کرد و گفت: «در پيامي كه همين امروز امام براي مدارس و دانشگاه‏‌ها فرستادند فرمودند: بيايند افكارشان را صراحتاً مطرح كنند و جواب بشنوند. مثلا اگر اينها فردا در #دانشگاه جمع شدند و گفتند اين مالكيتي كه در اسلام است به نظر ما صحيح نیست...»
یزدی در اینجا به میان سخنان بنی صدر آمد و گفت: «توطئه غير از اجتماع‏ است هر مكتبي آزاد است كه اجتماع كند.»
بنی صدر به او پاسخ داد: «بگوييد اجتماع آزاد است به شرط نفس نكشيدن!»
او در ادامه گفت: «چرا رودربايستي مي‌‏كنيد؟ بگوييد تظاهرات حق ماست و ديگران بر آن حقي ندارند. اگر مقصود اين است كه غير از مسلمان‏ها كسي حق حرف ‏زدن نداشته باشد، اين موضوع را صراحتاً بگوييد ولي اين را توجه داشته باشيد كه هميشه حكومت دست شما نيست ممكن است فردا يك نظامي با ريش و پشم بيايد و همه اينها را عليه خود ما بكار ببرد...مي‌‏گوييم احتمال اين را بدهيم كه يک روزي خداي نكرده يک كودتايي بشود و يک كسي بيايد و از اين اصول سوء استفاده كند.»
در هر صورت متن پیشنهادی رای نیاورد. مکارم شیرازی گفت: «پيدا است كه آقايان اين اطلاق را كافي نمي‌‏دانند و رأي نمي‌‏دهند بهتر اين است كه روي قيدش فكر كنيم.» مکارم پیشنهاد می‌کند تا قید کنیم بر ضد اسلام نباشد.
موسوی اردبیلی نیز می‌گوید: «من معتقدم در اين مسأله يك اختلاف بنيادي وجود دارد و گذاشتن اين قيدها فايده‏‌اي ندارد. اگر شما خيلي قيد بگذاريد كه شبهه را از اذهان بيرون ببريد مفاد اصل از بين مي‌‏رود. چون اين اصل به عنوان يک اصل مترقي اينجا گذاشته شده است.... به عقيده من با گذاشتن كلمه توطئه و يا مذهب مطلب درست نمي‏‌شود.» (همهمه نمایندگان)
بعد از اینکه مجلس خبرگان قانون اساسی درباره متن اصل ۲۷ به جمع بندی نهایی نرسید، ۲۰ آبان مجدداً این اصل به بحث گذاشته شد. منتظری اصل پیشنهادی را قرائت کرد: «تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌های مسالمت آمیز بدون حمل سلاح و با اطلاع و اعلام قبلی به شرط آنکه مخل امنیت و بر خلاف مبانی اسلام، نباشد آزاد است.»
رشیدیان با ناراحتی اعتراض کرد: «این اساسی ترین اصلی است که انقلاب به خاطر آن به وجود آمده است. این کلمه مسالمت آمیز باید برداشته شود... شما مسئول هستید. شما در اثر تظاهرات آمدید اینجا. #شاه هم تظاهرات را اینجوری نخواست. گفت فقط حمل سلاح ممنوع است و باید با اعلام قبلی باشد. نگفت مسالمت آمیز باشد.»
هاشمی‌نژاد به رشیدیان گفت: «آقای رشیدیان آن تظاهرات مردم مسالمت آمیز بود.»
اما رشیدیان به او پاسخ داد: «آن تظاهرات هیچ وقت مسالمت آمیز نبود. آتش زدن سینماها مسالمت آمیز نبود. شکستن مشروب فروشی‌ها مسالمت آمیز نبود.»