اولین چیزی که باید بهش شک کنیم، خود علم است - ویژه دکتر شکوری

می‌دانید سال‌ها بود که بشر پدیده‌های علمی را برای خود با افسانه‌ها توضیح می داد، چون هیچ تبیین دیگری برای آنها نداشت. مثلا به صاعقه نگاه می‌کرد، نمی‌دانست که این تخلیه بارهای الکتریکی توسط توده‌های بخار آب است. پس یک قصه درست می کرد که خدایان در حال نبرد با هم هستند و این رد شمشیر یکی از خدایان است و اینگونه طبیعت را برای خودش معنا می‌کرد، برای هر چیزی مثل زلزله، طوفان باد و.... داستانی داشت.

اما در گذر زمان پیشرفت کرد، عصر روشنگری رخ داد و انقلاب علمی و صنعتی به دنبال آن آمدند و علم وارد عرصه زندگی شد.
از آن زمان ما شروع به تبیین پدیده‌های زندگی خود با یک نگاه و تبیینی علمی کردیم، این نگرش، نگرش خیلی خوبی هم بود. تمام رفاهی که ما در حال حاضر در زندگی خود داریم مدیون همین نگرش است، اما چیزهای مهمی از دست رفت که من می‌خواهم در این نوشتار به آنها بپردازم.

یکی از مهم ترین چیزهایی که از دست رفت، معنا بود. ببینید، مثلا انسان‌های گذشته، پدران و مادران، نیاکان ما در جهان رابطه‌ای با تمام اجزای این هستی داشتند که این رابطه بعد از ورود علم به عرصه از بین رفت. همه پدیده‌ها خشک و خالی شدند، ما جهان را گذاشتیم زیر میکروسکوپ و انسان فهم دیگری از دنیا بدست آورد، فهمی سرد، منطقی و بی‌معنا. البته همین‌ها‌ کارکرد فراوانی هم داشت، کمک کرد بر طبیعت تسلط پیدا کنیم؛ مثلاً راجع به علوم طبیعی آگاه شدیم، مایی که پیش از آن فکر می‌کردیم بالای این ابرها الهه‌ها و ایزدان با هم در حال نبردند و مشاعره می‌کنند، حالا این ابرهای خوشگل و سفید و پنبه‌ای برای‌مان تبدیل شدند به توده های بخار آب و تمام راز آلودگی پشت ابرها از بین رفت. مثلا شاید ما فکر می‌کردیم که زمین مرکز جهان است.

یا مثلاً در حوزه اخترشناسی ما فکر‌ می‌کردیم زمین مرکز عالم است و این خورشید است که به دور زمین می‌چرخد و اصلا خورشید برای ما طلوع می کند و ... اما کوپرنیک آمد و گفت نه اینطور نیست، زمین به دور خورشید می‌چرخد، زمین یک سیاره کوچکِ بی‌اهمیت از یک منظومه کوچکِ بی اهمیت از یکی از کوچکترین کهکشان‌های جهان است.

اولین چیزی که باید بهش شک کنیم، خود علم است. یک فیلسوف مهم علم هست که فکر کنم همه ارجاعات در فلسفه علم به کارهای ایشان است. به نام آقای کوئن. حرف آقا کوئن این است که در هر زمانه‌ای یک پارادایم بر دانش حاکم است. پارادایم روح کلی حاکم بر یک دانش است. مثلاً پارادایمی که در زمان گذشته بوده همانطور که گفتم اسطوره محور بوده است. چون بشر نمی‌توانست هستی را کشف کند اون چیزی که حاکم بوده بر شناختش از جهان و طبیعت، خیلی ریشه های اسطوره‌ای و اساطیری این جوری داشته است.

بعد آمدیم جلوتر یک پارادایم دیگر، پارادایم نیوتونی است. بعد ما شروع کردیم جهان را کشف کردن. پارادایم یعنی روح حاکم بر یک زمانه، بر تفکرات، بر ایده‌ها و بر همه چیز در یک زمانه! یعنی در واقع به ساده‌ترین وجه و چیزی که خودم از آن فهمیدم را بگویم، می‌توانم بگویم پارادایم یک جور تم است که در هر عصری این تم در واقع بر دیدگاه‌ها غالب می‌شود! مثلا در زمان نیوتون و بعد از نیوتون تا اواسط قرن بیستم این پارادایم این شکلی بود که ما فهمیده بودیم (F=ma) است، فهمیده بودیم آب در صد درجه به جوش می آید، یک سری گزاره‌های قطعی راجع به جهان داشتیم(مکانیک نیوتونی) اما همین دوره داره از بین می‌رود. شما همین فیزیک نیوتونی را با فیزیک جدید که با انیشتن شروع می‌شود را مقایسه کنید:

در فیزیک نیوتونی مثلاً می‌گوییم زمان را می‌توانیم اندازه بگیریم. زمان چقدر سه ثانیه است. یک متحرک از اینجا تکون خورده تا برسد آنجا سه ثانیه طول می‌کشد. اما در فیزیک کوانتوم زمان کاملا امری نسبی است. یعنی وقتی می‌گویی زمان را اندازه بگیر، از شما می‌پرسند با کدام ناظر؟ کی اندازه میگیرد؟ جاذبه چقدر است؟ چون جاذبه در نسبیت زمان موثر است و اینکه گرانش (G) زیاد باشه و یا کم باشه موثر است که زمان کندتر و یا سریعتر بگذرد. ببینید، حتی قطعی‌ترین مفهوم که زمان است در فیزیک جدید دست خوش نسبیت می‌شود و در فلسفه جدید که با پست مدرنیسم خود را نشان میدهد. از هایدگر به این سمت. شما هگل را مقایسه کنید با فلاسفه پست مدرن، چقدر قطعیت در کارهای هگل هست؟ می‌گوید: خدا با پاهای تز و آنتی تز در تاریخ راه می‌رود و تاریع مسیر مشخص دارد و قرار است به سمت بهروزی بشر برود، اما از هیچ‌کدام از فلاسفه پست مدرن نمی‌توانند چیزی را با این قطعیت و قدرت. بیان کنند.

درباره این سری از برنامه های کانال کتاب باز
سری "ویژه دکتر شکوری" گزیده هایی از فصل های گذشته برنامه کتاب باز (فصل چهارم، پنجم و ششم) است که تنها شامل بخش انتهایی این برنامه یعنی صحبت های دکتر شکوری و سروش صحت میشود.
این سری از برنامه در بازه های زمانی بین پانزده تا بیست دقیقه تدوین شده است و به صورت روزانه تقدیم حضورتان خواهد شد.
.با امید به این که از محتوای این سری از برنامه های دکتر شکوری و صحبت های سروش صحت عزیز استفاده کافی را ببرید

.برای همراه بودن با ما کانال یوتیوب کتاب باز را سابسکرایب کنید
.همچنین برای به اشتراک گذاشتن کانال کتاب باز میتوانید از لینک زیر استفاده کنید
http://ytbrlink.me/KetabBaz

برای دسترسی به دیگر قسمت های این سری از برنامه های دکتر شکوری روی لینک زیر کلیک کنید
https://www.youtube.com/playlist?list=PLTLtkSp1HANtOwinlrWMENTnlmvDEeszy

#KetabBaz
#کتاب_باز
#دکتر_شکوری
#سروش_صحت